Hafıza ve Gençlik projemiz katılımcılarından Zilan Turgut, Memorialize Turkey web sitesindeki “Anıt Sayaç: Şiddetten Ölen Kadınlar İçin Dijital Anıt” içeriğini geliştirmek adına sanatçı Meltem Şahin ile konuştu. Anıt Sayaç, Türkiye’de erkek şiddetinden hayatını kaybeden kadınlar için Zeren Göktan tarafından yapılmış dijital bir anıt. Aslı Serin ve Birhan Keskin 2013 yılında bu dijital anıtın adını taşıyan ortak bir şiir yazdılar ve 160. Kilometre web sitesinde yayınladılar. Serin ve Keskin’in ortak hazırladıkları, Meltem Şahin’in resimlediği ve tasarladığı şiir kitabı Anıt Sayaç ise 160. Kilometre’nin 100. kitabı olarak 2021 yılının Nisan ayında okurla buluştu. Kitabın yayımlanmasının ardından bu üretimden ilhamla hazırlanan “Birinin Acısı Öbürüne Geçmiyor” başlıklı sergi de 25 Haziran — 6 Ağustos 2021 tarihleri arasında Kıraathane İstanbul Edebiyat Evi’nde sergilendi. Serginin küratörlüğünü üstlenen sanatçı Meltem Şahin, motivasyonunu “Bu hikâyeler her gün dilimizden, aklımızdan, kalbimizden siliniyor ve yok oluyor. Tıpkı Zeren Göktan’ın Anıt Sayaç’ı gibi bu sergi de bu yaşananları unutmamak, hatırlamak, duyurmak üzerine bir çaba,” diye açıklıyor.

Hafıza ve Gençlik projemiz katılımcılarından Musa Can Durmaz, Memorialize Turkey web sitesindeki Cins Adımlar: Toplumsal Cinsiyet ve Hafıza Yürüyüşleri içeriğini geliştirmek adına Cins Adımlar’ın tarihçesini kaleme aldı. Hafıza yürüyüşlerinin keşfedip dile getirdiği hikâyeler sayesinde sessizleştirilmiş insanlara ve gölgelere mahkûm edilmiş hikâyeler gün yüzüne çıkarılıyor. Bütün bunlar yapılırken yalnızca geçmişle sınırlı kalınmıyor, şimdiyle de bağlantılar kurularak mekânın hafızası yeniden oluşturuluyor. Son on yılda göç ve iltica şehri haline gelen İstanbul’da göç, toplumsal cinsiyet hafıza ve mekân arasındaki ilişkilere odaklanarak Cins Adımlar kapsamında 2019 ve 2020 yılları arasında geliştirilen web belgeseli Buluşan Adımlar da bunun bir örneği.

Hafıza ve Gençlik projemiz katılımcılarından Pelda Vesek, Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın 27 yıllık mücadelesini Besna Tosun ile konuştu. 19 Ekim 1995’te İstanbul Avcılar’daki evinin önünden silahlı sivil polislerce 34 UD 597 plakalı beyaz Renault marka araca zorla bindirilerek götürülen Fehmi Tosun’nun kızı Tosun, yasaklara ve polis şiddetine karşı yeni mücadele alanları açmaya kararlılıkla devam edeceklerini vurguluyor.

Hafıza Merkezi olarak ikinci kez yürüttüğümüz Hafıza ve Gençlik projemiz kapsamında 16 katılımcımız ve 4 proje danışmanımız ile birlikte Antakya’ya bir saha gezisi yaptık. 8–11 Eylül 2022 tarihlerinde gerçekleştirdiğimiz saha gezisi sırasında Ali İsmail Korkmaz Vakfı’na misafir olduk, Zenginler Atölyesi ile Armutlu mahallesinde bir hafıza turu gerçekleştirdik, Vakıflı Köyü’nü ve köy içinde yer alan Musadağ Müzesi’ni ziyaret ettik, danışmanlarımızdan Dr. Seda Altuğ’dan Hatay’ın kent tarihini dinledik. Proje katılımcılarımızdan Şükran Demir ve Uğur Yıldırım, saha gezisinin ardından Antakya izlenimlerini kaleme aldılar.

Hafıza ve Gençlik projemiz katılımcılarından Mahmut Demir, Musa Anter’in oğlu Dicle Anter ile Musa Anter Hafıza Sahaları’nın Apê Musa’nın hatırlanma biçimlerine etkisini konuştu. Bundan tam 30 yıl önce, 20 Eylül 1992 günü Diyarbakır’da katledilen yazar ve gazeteci Musa Anter için bugüne dek pek çok hafıza çalışması yürütüldü. Hâlâ sürmekte olan Musa Anter cinayeti davasının 21 Eylül 2022 tarihinde görülecek duruşmasında mahkemenin 30 yıllık zamanaşımı süresini gerekçe göstererek düşme kararı vermesi bekleniyor. Dicle Anter, mahkeme “Zamanaşımı süresi doldu, dava düştü” dese bile onu hatırlamaya devam edeceklerini söylüyor.

Hafıza ve Gençlik projemiz katılımcılarından Yasemin Soydan, Medzan Nakçi ve Xemgîn Görücü; aylar önce “çocuk/luk hafızası” üzerine bir çalışma başlatmış ve Kürt illerinde 2000 yılından bu yana öldürülmüş çocukların hikâyelerinin peşine düşmüştü. Son dönemde 10 yaşındaki Eyüp Kırtay ve 7 yaşındaki Mihraç Miroğlu’nun ölüm haberlerinin ardından bir yazı kaleme aldılar: “Öldürülmeselerdi, arkadaşlarımız olacaklardı…”

Hafıza ve Gençlik projemiz katılımcılarından Seda Çetintürk, Elif Balcı ve Akarsu Demirkol; Avlaremoz editörlerinden araştırmacı Nesi Altaras ile öznesi olunmayan bir konuda araştırma yürütmenin zorlukları, Türkiye’deki Yahudi toplumunun kayades (sessizlik) mentalitesi, Holokost üzerine çalışmaların Ermeni soykırımının inkârı için nasıl araçsallaştırıldığı ve pozitif hafıza üretme yolları üzerine konuştu.

Hafıza ve Gençlik projemiz katılımcılarından Medzan Nakçi ve Xemgîn (Yusuf) Görücü, akademisyen Adnan Çelik ile 90’ların Kürt kolektif hafızası üzerindeki etkisini, Kürtler arası çatışmaların “devletin gölgesindeki” dinamiklerini, mağduriyete dayalı hatırlama gramerini, bellek yitimini ve devletin Kürtlere yönelik mülksüzleştirme politikasını konuştu. Kürtlerin Türkiye’deki yakın tarihinin sürekli bir yerinden edilme tarihi olduğunu vurgulayan Çelik, suç karnesi oldukça kabarık olan bir ülkede geçmişe dair esaslı bir hesaplaşma ve yüzleşme için süreci tekil olaylarla sınırlandırmadan bütüncül bir hesaplaşma çerçevesinde ele almak gerektiğini söylüyor.

Hafıza Merkezi’nin Hafıza ve Gençlik projesi kapsamında düzenlenen “Bir Toplumsal Mücadele Olarak Unutturmamak: Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliğine/Şiddetine Karşı Hareketler” başlıklı atölyenin ardından, atölye katılımcıları Nazlı Durak ve Cansu Güngör, atölye kolaylaştıcıları Özlem Şendeniz ve Kayuş Çalıkman Gavrilof ile bir söyleşi gerçekleştirdi. Söyleşide Nazlı, Cansu, Özlem ve Kayuş hakim ideoloji tarafından kurgulanan…